Confensiwn yn erbyn Artaith a Thriniaeth neu Gosb Greulon, Annynol neu Israddol Arall (CAT)
Mae CAT yn gytuniad hawliau dynol rhyngwladol a fabwysiadwyd ym 1984. Cadarnhaodd y DU (cytuno i ddilyn) CAT ym 1988. Drwy gadarnhau CAT, mae’r DU yn cytuno i atal gweithredoedd o artaith mewn cysylltiad â gweithgareddau sy’n cynnwys:
- dychwelyd, diarddel neu estraddodi rhywun i wlad arall lle mae sail wirioneddol i gredu y bydd ef neu hi yn wynebu artaith
- arestio, cadw a charcharu
- holi
- hyfforddi’r heddlu (sifil neu fyddin), staff meddygol, swyddogion cyhoeddus ac unrhyw un arall a allai fod yn gysylltiedig ag arestio, cadw a chwestiynu person
How the treaty is monitored
Mae gweithrediad CAT yn cael ei fonitro gan Bwyllgor y CU yn Erbyn Artaith. Tua phob pum mlynedd, mae’r Pwyllgor yn adolygu pa mor dda y mae pob gwladwriaeth yn rhoi hawliau CAT ar waith. Dysgwch fwy am y cylchoedd adolygu blaenorol.
Mae chwe cham i gylchred y cytuniad – gweler cylch cytuniad CAT isod i gael rhagor o wybodaeth am bob cam.
Ymgysylltu a chyfranogiad
Gall sefydliadau cymdeithas sifil a rhanddeiliaid eraill ymgysylltu drwy gydol y cylch monitro cytuniadau. Mae’r CU wedi darparu gwybodaeth ar sut i gymryd rhan. Rydym wedi cynhyrchu canllaw ar gyfer cymdeithas sifil gyda gwybodaeth am sut i gymryd rhan.
Ein nod yw cefnogi sefydliadau cymdeithas sifil i ddeall ac ymgysylltu â’r broses fonitro. Er enghraifft, efallai y byddwn yn cynnal gweminarau neu drafodaethau bord gron, yn comisiynu sefydliadau i gynhyrchu adroddiadau ar ran y gymdeithas sifil ehangach, neu’n darparu cymorth ariannol i gynyddu cyfranogiad yn sesiynau tystiolaeth lafar y Cenhedloedd Unedig.
Byddwn yn comisiynu hyd at uchafswm o un prosiect cymdeithas sifil fesul cylch. Yn fwyaf diweddar fe wnaethom ddarparu cyllid i Wneud Iawn fel rhan o’r cylch adrodd blaenorol i gynhyrchu adroddiad cymdeithas sifil ar y cyd.
Confensiwn yn erbyn Artaith a Thriniaeth neu Gosb Greulon, Annynol neu Israddol Arall (CAT) treaty cycle
Mae cylch adolygu CAT ar hyn o bryd ar gam 3: rhanddeiliaid yn ymateb i restr o faterion.
Adroddir i’r Pwyllgor yn Erbyn Artaith o dan y weithdrefn adrodd symlach.
Mae’r amseriadau a roddir isod yn amcangyfrifon a gallant newid, yn enwedig o ganlyniad i oedi ac ôl-groniadau yn y CU. Gall amseriadau newid hefyd oherwydd cynlluniau’r CU i symud i gylch adolygu wyth mlynedd rhagweladwy ar gyfer pob corff cytuniad. Gall dyddiadau cau ar gyfer cyflwyno tystiolaeth gael eu cadarnhau gan y Cenhedloedd Unedig ar fyr rybudd, felly cynghorir rhanddeiliaid sy’n dymuno cyflwyno i baratoi ymlaen llaw.
1. Adroddiad rhanddeiliaid ar gynnydd
- Dim gwybodaeth wedi’i chyflwyno
2. Y Cenhedloedd Unedig yn cyhoeddi rhestr o faterion
3. Rhanddeiliaid yn ymateb i restr o faterion
- Adroddiad y wladwriaeth y DU (Awst 2023)
- Dylai rhanddeiliaid sydd am ymateb i’r Rhestr o Faterion gynllunio i gyflwyno eu hadroddiadau tua phedair wythnos cyn i’r DU gael ei harchwilio
4. Cenhedloedd Unedig yn archwilio'r llywodraeth
- Yn seiliedig ar yr amserlen bresennol, rydym yn amcangyfrif y bydd archwiliad y CU yn cael ei gynnal yng Ngwanwyn 2026 ar y cynharaf
5. Cenhedloedd Unedig yn cyhoeddi argymhellion
- Argymhellion blaenorol y Cenhedloedd Unedig i’r DU (Mehefin 2019)
- Yn seiliedig ar yr amserlen bresennol, rydym yn amcangyfrif y bydd y Cenhedloedd Unedig yn cyhoeddi ei argymhellion newydd i’r DU yn 2025
- Chwiliwch drwy ein Traciwr Hawliau Dynol am holl argymhellion CAT mewn Cymraeg a Saesneg clir
6. Llywodraeth yn gweithredu’r argymhellion
- Adroddiad dilynol gwladwriaeth y DU i set olaf o argymhellion y Cenhedloedd Unedig (Awst 2020)
- Ein hadroddiad dilynol ar gynnydd y Llywodraeth wrth weithredu argymhellion y Cenhedloedd Unedig (Mai 2020)
- Chwiliwch ein Traciwr Hawliau Dynol am ein hasesiadau o gamau gweithredu Llywodraeth y DU a Chymru i roi argymhellion y Cenhedloedd Unedig ar waith
Optional protocols
Mae gan CAT un Protocol Dewisol. Mae hwn yn gytuniad ychwanegol sy’n sefydlu Is-bwyllgor y Cenhedloedd Unedig ar Atal Artaith a mecanweithiau ataliol cenedlaethol (NPMs). O dan y Protocol Dewisol hwn, mae’n rhaid i lywodraethau sefydlu NPMs i fonitro’r ffordd y caiff pobl sydd wedi’u hamddifadu o’u rhyddid eu trin, gyda’r bwriad o gryfhau amddiffyniad rhag artaith a chamdriniaeth. Mae hyn wedi’i gadarnhau gan y llywodraeth ac mae Mecanwaith Ataliol Cenedlaethol y DU. Darganfod mwy am y Protocol Dewisol.
Datganiad o dan Erthygl 22
Gall llywodraethau wneud datganiad o dan Erthygl 22 o CAT. Mae hwn yn cytuno i adael i bobl wneud cwynion unigol i’r Pwyllgor yn Erbyn Artaith os ydynt yn credu bod eu hawliau wedi’u torri. Dim ond pan fydd yr holl sianeli domestig wedi dod i ben y gellir ei ddefnyddio. Nid yw’r DU wedi gwneud datganiad.
General comments
Mae’r Pwyllgor yn Erbyn Artaith wedi cyhoeddi nifer o Sylwadau Cyffredinol ar CAT. Mae’r rhain yn rhoi rhagor o fanylion am sut y dylid ei ddehongli. Mae’r sylwadau’n ymdrin â materion megis rhwymedigaeth y Wladwriaeth i gymryd mesurau effeithiol i atal artaith a hawl dioddefwyr artaith a chamdriniaeth i gael iawn.