Confensiwn ar Hawliau Pobl ag Anableddau (CRPD)
Mae CRPD yn gyfamod hawliau dynol rhyngwladol a fabwysiadwyd yn 2006. Fe gadarnhaodd (cytuno i ddilyn) y Deyrnas Unedig CRPD yn 2009.
Trwy gadarnhau CRPD, mae’r Deyrnas Unedig yn cytuno i ddiogelu a hyrwyddo hawliau dynol pobl anabl, yn cynnwys:
- dileu gwahaniaethu ar sail anabledd
- galluogi pobl anabl i fyw’n annibynnol yn y gymuned
- sicrhau system addysg gynhwysol
- sicrhau bod pobl anabl wedi eu diogelu rhag pob math o gamfanteisio, trais a cham-drin
How the treaty is monitored
Mae gweithrediad y CRPD yn cael ei fonitro gan Pwyllgor ar Hawliau Pobl ag Anableddau. Oddeutu pob pum mlynedd mae’r Pwyllgor yn adolygu pa mor dda mae pob gwladwriaeth yn rhoi hawliau’r yn y CRPD ar waith. Dysgwch fwy am y cylchoedd adolygu blaenorol.
Mae chwe cham i gylch y cyfamod. Gall sefydliadau cymdeithas sifil ymgysylltu trwy gydol y broses hon. Rydym wedi cynhyrchu canllaw i gymdeithas sifil wgyda gwybodaeth ar sut i gymryd rhan Mae gan wefan y Cenhedloedd Unedig hefyd wybodaeth ar sut i gymryd rhan.
Confensiwn ar Hawliau Pobl ag Anableddau (CRPD) treaty cycle
Mae cylch adolygu Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Pobl ag Anableddau (CRPD) ar gam 1 ar hyn o bryd: Adroddiad rhanddeiliaid ar gynnydd.
Sylwch mai amcangyfrifon yw rhai o’r amseroedd a nodir isod, yn enwedig o ganlyniad i bandemig Covid-19, a ysgogodd y Cenhedloedd Unedig (CU) i ganslo nifer o sesiynau Genefa. Bydd hwn yn cael ei ddiweddaru pan fydd y CU yn cyhoeddi rhagor o wybodaeth am yr amserlen ar gyfer adolygiad y DU.
1. Adroddiad rhanddeiliaid ar gynnydd
- Mae’r DU wedi derbyn y weithdrefn adrodd symlach ar gyfer yr adolygiad Confensiwn ar Hawliau Pobl ag Anableddau (CRPD) nesaf.
- Dylai rhanddeiliaid gynllunio i gyflwyno eu hadroddiadau 4 mis cyn i’r CU lunio ei Restr o Faterion (gweler cam 2 isod).
2. Y Cenhedloedd Unedig yn cyhoeddi rhestr o faterion
- Roedd y CU i fod i fabwysiadu ei Restr o Faterion mewn Gweithgor Cyn-sesiynol yn 2022. Amcangyfrifir y bydd hyn bellach yn digwydd ym mis Medi 2025. Efallai y bydd oedi parhaus oherwydd ôl-groniadau’r CU.
3. Rhanddeiliaid yn ymateb i restr o faterion
- Bydd disgwyl i’r DU gyflwyno ei hadroddiad ar gyflwr o fewn blwyddyn i gyhoeddi’r Rhestr o Faterion.
- Dylai rhanddeiliaid eraill sydd am ymateb i’r Rhestr o Faterion gynllunio i gyflwyno eu hadroddiadau tua’r un amser.
4. Cenhedloedd Unedig yn archwilio'r llywodraeth
- Nid yw’r Cenhedloedd Unedig wedi cadarnhau dyddiad adolygiad nesaf y DU eto. Efallai y bydd oedi oherwydd ôl-groniadau’r Cenhedloedd Unedig.
5. Cenhedloedd Unedig yn cyhoeddi argymhellion
- Argymhellion a gyhoeddwyd gan y CU i’r DU (Awst 2017).
- Argymhellodd y CU y dylai’r DU gynhyrchu adroddiad dilynol bob mis Medi, tan 2023, gan ganolbwyntio ar y cynnydd a wnaed ar fyw’n annibynnol, gwaith a chyflogaeth, safonau byw ac amddiffyn cymdeithasol.
6. Llywodraeth yn gweithredu’r argymhellion
- Adroddiad dilynol y wladwriaeth y DU ar fyw’n annibynnol, cyflogaeth, safonau byw ac amddiffyn cymdeithasol (cyflwynwyd Hydref 2021).
- Adroddiad dilynol y wladwriaeth y DU ar fyw’n annibynnol, cyflogaeth, safonau byw ac amddiffyn cymdeithasol (cyflwynwyd Medi 2018).
- Adroddiad dilynol y wladwriaeth y DU (cyflwynwyd Medi 2019).
- Chwilio’r traciwr hawliau dynol am argymhellion CRPD.
Protocolau dewisol
Mae gan CRPD un Protocol Opsiynol. Mae hwn yn gytuniad ychwanegol sy’n caniatáu i bobl gwyno’n uniongyrchol i’r Pwyllgor ar Hawliau Pobl ag Anableddau os ydynt yn credu bod eu hawliau wedi’u torri. Dim ond pan fydd yr holl sianeli domestig wedi dod i ben y gellir ei ddefnyddio. Mae wedi cael ei gadarnhau gan y DU.
Mae’r Protocol Opsiynol hefyd yn caniatáu i’r Pwyllgor gynnal ei ymchwiliadau ei hun, lle ceir gwybodaeth ddibynadwy am honiadau o dorri hawliau cytuniad yn ddifrifol neu’n systematig. Darllenwch am yr ymchwiliad ar fyw’n annibynnol, safonau byw a chyflogaeth i bobl anabl yn y DU, a gyhoeddwyd yn 2016.Darllenwch am yr ymchwiliad ar fyw’n annibynnol, safonau byw a chyflogaeth i bobl anabl yn y DU, a gyhoeddwyd yn 2016.
Sylwadau cyffredinol
Mae’r Pwyllgor ar Hawliau Pobl ag Anableddau wedi cyhoeddi nifer o Sylwadau Cyffredinol ar CRPD. Mae’r rhain yn darparu manylion pellach ar sut ddylid dehongli hyn, gan drafod materion fel hygyrchedd, yr hawl i fyw’n annibynnol a chydraddoldeb a pheidio â gwahaniaethu.