Confensiwn ar Hawliau Pobl ag Anableddau (CRPD)

Cytuniad y CU

Mae CRPD yn gyfamod hawliau dynol rhyngwladol a fabwysiadwyd yn 2006. Fe gadarnhaodd (cytuno i ddilyn) y Deyrnas Unedig CRPD yn 2009.

Trwy gadarnhau CRPD, mae’r Deyrnas Unedig yn cytuno i ddiogelu a hyrwyddo hawliau dynol pobl anabl, yn cynnwys:

  • dileu gwahaniaethu ar sail anabledd
  • galluogi pobl anabl i fyw’n annibynnol yn y gymuned
  • sicrhau system addysg gynhwysol
  • sicrhau bod pobl anabl wedi eu diogelu rhag pob math o gamfanteisio, trais a cham-drin

How the treaty is monitored

Mae gweithrediad y CRPD yn cael ei fonitro gan Pwyllgor ar Hawliau Pobl ag Anableddau. Oddeutu pob pum mlynedd mae’r Pwyllgor yn adolygu pa mor dda mae pob gwladwriaeth yn rhoi hawliau’r yn y CRPD ar waith. Dysgwch fwy am y cylchoedd adolygu blaenorol.

Mae chwe cham i gylch y cyfamod. Gall sefydliadau cymdeithas sifil ymgysylltu trwy gydol y broses hon. Rydym wedi cynhyrchu canllaw i gymdeithas sifil wgyda gwybodaeth ar sut i gymryd rhan Mae gan wefan y Cenhedloedd Unedig hefyd wybodaeth ar sut i gymryd rhan.

Confensiwn ar Hawliau Pobl ag Anableddau (CRPD) treaty cycle

Mae cylch adolygu Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Pobl ag Anableddau (CRPD) ar gam 1 ar hyn o bryd: Adroddiad rhanddeiliaid ar gynnydd.

Sylwch mai amcangyfrifon yw rhai o’r amseroedd a nodir isod, yn enwedig o ganlyniad i bandemig Covid-19, a ysgogodd y Cenhedloedd Unedig (CU) i ganslo nifer o sesiynau Genefa. Bydd hwn yn cael ei ddiweddaru pan fydd y CU yn cyhoeddi rhagor o wybodaeth am yr amserlen ar gyfer adolygiad y DU.

1. Adroddiad rhanddeiliaid ar gynnydd

  • Mae’r DU wedi derbyn y weithdrefn adrodd symlach ar gyfer yr adolygiad Confensiwn ar Hawliau Pobl ag Anableddau (CRPD) nesaf.
  • Dylai rhanddeiliaid gynllunio i gyflwyno eu hadroddiadau 4 mis cyn i’r CU lunio ei Restr o Faterion (gweler cam 2 isod).

 

  • Roedd y CU i fod i fabwysiadu ei Restr o Faterion mewn Gweithgor Cyn-sesiynol yn 2022. Amcangyfrifir y bydd hyn bellach yn digwydd ym mis Medi 2025. Efallai y bydd oedi parhaus oherwydd ôl-groniadau’r CU.
  • Bydd disgwyl i’r DU gyflwyno ei hadroddiad ar gyflwr o fewn blwyddyn i gyhoeddi’r Rhestr o Faterion.
  • Dylai rhanddeiliaid eraill sydd am ymateb i’r Rhestr o Faterion gynllunio i gyflwyno eu hadroddiadau tua’r un amser.
  • Nid yw’r Cenhedloedd Unedig wedi cadarnhau dyddiad adolygiad nesaf y DU eto.  Efallai y bydd oedi oherwydd ôl-groniadau’r Cenhedloedd Unedig.

Protocolau dewisol

Mae gan CRPD un Protocol Opsiynol. Mae hwn yn gytuniad ychwanegol sy’n caniatáu i bobl gwyno’n uniongyrchol i’r Pwyllgor ar Hawliau Pobl ag Anableddau os ydynt yn credu bod eu hawliau wedi’u torri. Dim ond pan fydd yr holl sianeli domestig wedi dod i ben y gellir ei ddefnyddio.  Mae wedi cael ei gadarnhau gan y DU.

Mae’r Protocol Opsiynol hefyd yn caniatáu i’r Pwyllgor gynnal ei ymchwiliadau ei hun, lle ceir gwybodaeth ddibynadwy am honiadau o dorri hawliau cytuniad yn ddifrifol neu’n systematig.   Darllenwch am yr ymchwiliad ar fyw’n annibynnol, safonau byw a chyflogaeth i bobl anabl yn y DU, a gyhoeddwyd yn 2016.Darllenwch am yr ymchwiliad ar fyw’n annibynnol, safonau byw a chyflogaeth i bobl anabl yn y DU, a gyhoeddwyd yn 2016.

 

 

Sylwadau cyffredinol

Mae’r Pwyllgor ar Hawliau Pobl ag Anableddau wedi cyhoeddi nifer o Sylwadau Cyffredinol ar CRPD. Mae’r rhain yn darparu manylion pellach ar sut ddylid dehongli hyn, gan drafod materion fel hygyrchedd, yr hawl i fyw’n annibynnol a chydraddoldeb a pheidio â gwahaniaethu.

Diweddarwyd ddiwethaf ar 12/01/2023